Zwalczanie ptaszyńca kurzego

Ptaszyniec kurzy (gatunek roztocza – łac. Dermanyssus gallinae) - to bardzo problematyczny i trudny do wyeliminowania pasożyt u drobiu. Występuje zarówno na przemysłowych fermach drobiu, jak i w małych przydomowych kurnikach, czy hodowlach ptactwa ozdobnego. Atakuje w inwazyjny sposób kury, indyki, perlice, bażanty, gołębie oraz wszelkie dzikie ptactwo. Jest szkodliwy dla ptaków w każdym wieku, od pisklęcia po dorosłe osobniki, niezależnie od technologii stosowanych w hodowli drobiu. Ptaszyńce kurze to problem, który występuje zarówno u hobbystów, jak i profesjonalnych producentów drobiu. Można powiedzieć, że ptaszyniec kurzy jest najbardziej szkodliwym pasożytem u ptactwa.

Ptaszyniec kurzy - biologia

Ptaszyńce, znane potocznie jak pchły kurze czy wszy kurze, mają podłużny, owalny kształt i szaro-żółtą lub czerwoną barwę. Długość ciała dorosłego osobnika wynosi od 0,5 – 1,0 mm, w zależności od płci i stadium rozwoju. Samice są większe od samców.

Piórojady te żywią się przede wszystkim krwią ptaków , stąd ich nazwa – ptaszyniec kurzy. Zdarzają się jednak sytuacje, że ptaszyniec kurzy żeruje na krwi innych zwierząt, a nawet ludzi, najczęściej pracujących w hodowlach drobiu. Krew jest ptaszyńcowi potrzebna do rozmnażania oraz do zmiany stadium rozwoju (larwa, nimfa i osobniki dorosłe).

Ptaszyniec kurzy – wygląd i budowa

Dorosłe osobniki mają cztery pary odnóży, w tym jedna para pełni rolę narządów czuciowych, dlatego przemieszczają się bardzo szybko po skórze zwierząt. W przedniej części ciała ptaszyniec kurzy ma szczękoczułki, będące jego aparatem gębowym. Samice ptaszyńca składają jaja poza ciałem ptasiego żywiciela, w kryjówkach, takich jak drobne szpary, w których przebywają za dnia. Idealne warunki do rozwoju populacji to 20°C oraz 60-70% wilgotności.

Rozwój ptaszyńca kurzego

• Ptaszyńce charakteryzują się dużą rozrodczością,
• Opite krwią samice ptaszyńca składają po 8 jaj dziennie przez kilka tygodni,
• Po 2-3 dniach od złożenia jaj wylęgają się larwy,
• Przy odpowiedniej wilgotności, ptaszyniec w ciągu 7 dni, z larwy może przekształcić się w dorosłe, krwiopijne osobniki,
• Ptaszyńce jak każde pasożyty są odporne na chłód i głód,
• Bez pokarmu w postaci krwi mogą przetrwać w uśpieniu nawet do 8 miesięcy,
• ptaszyniec kurzy wychodzi z kryjówki tylko po to by pożywić się krwią ptaków, po czym szybko się chowa i rozpoczyna proces lęgowy,
• ptaszyńce zmniejszają kondycję drobiu,
• Zwykle mija kilka miesięcy zanim hodowca zauważy ptaszyńca w swojej hodowli, co daje mu dość czasu na rozmnożenie się na dużą skalę,

Ptaszyniec kurzy – występowanie, tryb życia

Ptaszyniec kurzy, dermanyssus gallinae, żeruje tylko nocą, podczas spoczynku ptaków. W dzień nie można go zauważyć, gdyż chowa się w przeróżnych zakamarkach podłogi, czy zadaszenia. Ulubionym miejscem ptaszyńca są rozgrzane słońcem, wilgotne szczeliny parapetów, pęknięcia w murach budynku oraz gniazda niosek. W gołębnikach ptaszyńca można zaleźć także w gniazdach gołębi. Największą  obserwuje się w okresie od lipca do września , nie oznacza to jednak, że zimą w ogóle nie występują. Pojawiają się w pomieszczeniach hodowlanych które są ogrzewane. Ptaszyniec kurzy wychodzi nocą z kryjówki tylko po to, by pożywić się krwią kur, indyków czy gołębi. Cztery pary odnóży umożliwiają mu szybkie przemieszczanie, a szczękoczułki niczym nożyczki nacinają skórę ptaków. Ptaszyniec kurzy wprowadza wówczas toksyczną ślinę, która ma właściwości rozpuszczające tkankę skórną i swobodnie pobiera krew ptaków przy pomocy sztylecików. Jak można się spodziewać ptaszyńce mają wpływ na gorszą kondycję drobiu, w tym u młodych ptaków. Przy dużej populacji, ptaszyńce kurze wpływają także na wyższą śmiertelność kur.

Szkodliwość ptaszyńca dla kur, zwierząt i ludzi

Ptaszyńce, które są przede wszystkim pasożytami ptaków,  przenoszą się też na skórę zwierząt domowych a nawet ludzi. Ptaszyniec kurzy żywi się krwią niektórych ssaków. U koni, krów, królików czy też psów lub kotów, ptaszyńce wywołują zmiany skórne podobne do wszawicy oraz świerzbu. Skóra w tych miejscach staje się zgrubiała i pojawia się zeschły wysięk surowiczy. Ptaszyńce często znajdowano w szparach uszu, nosa czy w dziobie ptaków, mimo że głównie żerują na skórze i piją krew swoich ofiar.

Objawy chorobowe u ptaków zależą od nasilenia inwazji ptaszyńca. Wrażliwość ptaków na ukąszenia ptaszyńca zależy również od ich wieku. Przy dużej liczebności pasożytów, ich toksyczna ślina masowo zabija młode pisklęta czy młode ptaki, a więc ma wpływ na pomór drobiu.

Ptaszyniec kurzy - zagrożenia

• Zaburzenia przemiany materii,  brak apetytu, a co za tym idzie  osłabienie i  chudnięcie kur,
• Gwałtowny  spadek nieśności jaj, nawet o 30 %,
• Pogorszenie , jakości skorupek i żółtek jaj
• białaczka drobiu,
• Niepokój drobiu i stres wśród ptaków, które unikają opanowanych gniazd przez ptaszynce,
• Anemię u silnie porażonych ptaków, w skrajnych przypadkach prowadzącą do śmierci,
• Ptaszyńce kurze mogą wyssać nawet do 5% krwi kury w ciągu doby – jeden ptak może być żywicielem nawet 500 000 osobników ptaszyńca kurzego,
• Skóra ptaków jest pokaleczona, skażona bakteriami, pióra powyrywane wskutek drapania się kur lub postrzępione,
• Nerwowe ptaki przejawiają agresję,  dziobiąc się nawzajem, zdarza się że .

Ptaszyniec kurzy – szkody i szkodliwość u ludzi

Ptaszyniec kurzy w kurniku może być bardzo uciążliwy dla pracowników ferm czy hodowców. Codzienny obrządek i bezpośredni kontakt z ptactwem, może prowadzić do przedostawania się ptaszyńca na odzież i skórę człowieka. Z kolei człowiek przemieszczający się z miejsca na miejsce przenosi ptaszyńca do innych pomieszczeń inwentarskich np. chlewów, obór czy stajni a ostatecznie do własnego domu. Nocą pasożyty kłują śpiących mieszkańców. Wkłucia są bezbolesne, ale rankiem pojawiają się świąd, pęcherzyki ropne i reakcje alergiczne. Bardzo nieprzyjemne są dla dzieci i osób dorosłych z nadwrażliwością na toksyczną ślinę ptaszyńca. Zazwyczaj objawy znikają po 2-3 dnia, ale czasem przechodzą w ostre stany zapalne skóry, rumień czy głębokie owrzodzenia, którym towarzyszy bardzo silne i nieprzyjemne swędzenie. Alergeny produkowane przez ptaszyńce kurze są najczęstszą przyczyną astmy oskrzelowej wśród pracowników ferm. Poza tym ptaszyńce poprzez wkłucia rozprzestrzeniają zarazki chorobotwórcze drobiu, są podejrzewane o przenoszenie wirusów wywołujących zapalenie opon mózgowych i rdzenia wśród ludzi.