Jak wynika z informacji zamieszczanych przez Główny Inspektorat Weterynarii, z dnia na dzień odnotowuje się coraz to nowe ogniska ptasiej grypy na terenie naszego kraju. Już od wielu lat obserwujemy że grypa ptaków uaktywnia się wraz ze spadkiem temperatur otoczenia. Do zakażeń dochodzi w ogromnych stadach kur, w wyniku czego do utylizacji trafiają setki tysięcy drobiu rzeźnego. Jak się przygotować na rosnące ryzyko zakażenia? Co zrobić aby uchronić swoje stado? O tym w dzisiejszym naszym artykule.
Spis treści [ukryj]
Ptasia grypa to wysoce zjadliwa grypa ptaków, która dotyka niemalże wszystkie gatunki drobiu hodowlanego - kury, indyki, kaczki, gęsi, przepiórki, perliczki, bażanty oraz występuje wśród dzikich ptaków wodnych. To właśnie wędrujące dzikie ptactwo wodne stanowi jeden z największych wektorów rozprzestrzeniania się tej choroby, a jak obserwujemy na przestrzeni ostatnich lat skala odnotowywanych przypadków ptasiej grypy jest bardzo duża. Problem dotyka nie tylko polskich hodowców drobiu, ale również inne kraje na całym świecie, a jedynym racjonalnym sposobem uniknięcia tej jakże zaraźliwej grypy ptaków jest unikanie kontaktu z zakażonym ptactwem oraz szeroko rozumiana bioasekuracja. Grypa ptaków może być wywoływana przez wirusy grypy wysoce zjadliwej (HPAI) oraz wirusy o niskiej zjadliwości (LPAI). Obecnie znane są cztery typy ptasiej grypy A, B,C i D, które atakują ptaki i ssaki bądź same ssaki. Do tej pory zidentyfikowano ponad 140 szczepów wirusa, z których większość jest łagodna w skutkach, jednak są szczepy, które prowadzą do dużej śmiertelności wśród ptaków i mowa tu o szczepach H5 oraz H7. Ptasia grypa H5 jest szeroko rozpowszechniona wśród dzikich ptaków na całym świecie i wywołuje epidemie wśród drobiu i krów mlecznych zwłaszcza w USA. Na świecie odnotowano kilka przypadków zachorowań wśród ludzi, jednak najczęściej choroba dotyka pracowników ferm drobiu i bydła.
Najgroźniejszym szczepem ptasiej grypy typu A jest wirus H5N1. Wirus ten atakuje głównie ptaki, zwłaszcza w dużym zagęszczeniu, a po raz pierwszy zidentyfikowano go w Chinach w 1996 r, gdzie wykryto go w stadzie gęsi. W kolejnym roku patogen wykryto u ludzi, i choć wirus raczej nie stanowi zagrożenia dla ludzi, to w nielicznych przypadkach może prowadzić do zgonu. Pierwsze ogniska ptasiej grypy pojawiają się zazwyczaj wraz z początkiem jesieni, gdy odnotowujemy stopniowe spadki temperatury otoczenia. Wirus bardzo szybko się rozprzestrzenia, zwłaszcza w nienaturalnych skupiskach ptaków i zwierząt, jest odporny na niskie temperatury, które sprzyjają rozwojowi choroby. Problem dotyczy zarówno przemysłowych hodowli drobiu oraz mniejszych hodowców drobiu zagrodowego. Wirus ptasiej grypy się bardzo szerzy, gdyż ptaki oddają go wszelkimi możliwymi drogami. Dzikie ptaki oraz drób zakażony wirusem ptasiej grypy typu A oddają go w postaci wydzielanej śliny, śluzu, kału, natomiast inne zakażone zwierzęta, jak np. bydło oddają go podczas oddychania lub w innych płynach ustrojowych (mleko krowie). Okres inkubacji wirusa trwa od 3-7 dni, w zależności od rodzaju szczepu oraz gatunku i wieku drobiu.
Objawy ptasiej grypy mogą być mało charakterystyczne lub bardzo znaczące w zależności od szczepu i warunków środowiskowych. Symptomami ptasiej grypy mogą być takie objawy jak: łzawienie, kichanie kur, obrzęk zatok, osowiałość i depresja u ptaków, biegunka, zmniejszona produkcja jaj u kur niosek lub całkowity zanik nieśności. Ponadto obserwuje się osłabienie, spadek pobierania paszy i wody, nastroszenie piór, gorączka oraz tzw. „lanie jaj”, czyli znoszenie jaj bez skorupki. Przedłużająca się choroba powoduje również wzrastające przekrwienie, głównie na gardle, tchawicy, żołądku i tłuszczu w okolicach serca, a także podskórne obrzmienie na głowie i nogach zwierząt hodowlanych. Ptasia grypa może również przebiegać bezobjawowo. Padnięcia ptakówbywają nagłe, bez wyraźnych oznak sygnalizujących chorobę, a śmiertelność może sięgać 100%. W takich sytuacjach należy zachować szczególną ostrożność, oraz konsultować się z lekarzem weterynarii, zwłaszcza w obszarach zagrożenia epidemiologicznego.
W przypadku wystąpienia ogniska ptasiej grypy Inspekcja Weterynaryjna wszczyna działania mające na celu jak najszybszą likwidację ogniska choroby, ustalenia źródeł jej powstania oraz ustalenia czy choroba zakaźna mogła rozprzestrzenić się na inne gospodarstwa. W konsekwencji pod urzędowym nadzorem dochodzi do całkowitego uśmiercenia i utylizacji zakażonego stada, zniszczenia wszystkich produktów pochodzenia zwierzęcego, pasz oraz przedmiotów, które mogły zostać zakażone wirusem ptasiej grypy. Gospodarstwo dotknięte wirusem ptasiej grypy musi zostać dokładnie oczyszczone i poddane dezynfekcji środkami biobójczymi, a kolejne wstawienie ptaków możliwe jest dopiero 21 dniach od całkowitego oczyszczenia i zakończenia procesów związanych z dezynfekcją w ognisku choroby. Ponadto procedury weterynaryjne zobowiązują do wprowadzenia wokół ogniska choroby strefy zapowietrzonej w promieniu co najmniej 3 km od miejsca wystąpienia oraz obszaru zagrożenia w promieniu 10 km od miejsca wystąpienia ogniska choroby. Ptasia grypa będąca cichym zabójcą setek tysięcy drobiu jest porażająca w skutkach. Na szczęście wszyscy hodowcy, u których wystąpiło ognisko choroby i spełniają wymagania weterynaryjne, mogą liczyć na odszkodowania finansowe za straty związane z działaniami służb weterynaryjnych.
Grypa ptaków jest wirusem, który ma możliwość przenoszenia się na ludzi, aczkolwiek ludzie rzadko zapadają na tego typu infekcje. Najbardziej narażeni są ludzie, którzy mają kontakt z zakażonymi ptakami, tj. pracownicy ferm drobiu, osoby posiadające przydomowe stada kur niosek i ptaków ozdobnych, grupy osób mające kontakt z dzikimi ptakami, myśliwi patroszący ptaki łowne oraz służby weterynaryjne, które poniekąd mogą stanowić również wektor przenoszenia wirusa ptasiej grypy. Do zakażenia dochodzi, gdy wirus się dostanie do oczu lub nosa poprzez oddychanie lub kontakt z wydzieliną. Zazwyczaj ma to miejsce przy bliskim i długotrwałym kontakcie z zakażonym środowiskiem, bez zabezpieczenia w postaci rękawiczek ochronnych, kombinezonów, czy innych akcesoriów ochrony osobistej. Istotnym elementem jest tutaj szeroko pojęta higiena osobista związana z bioasekuracją. Osoby odwiedzające fermę lub pracujące w takim otoczeniu są bardziej narażone na zakażenie oraz dalsze rozprzestrzenianie się tej niezwykle zjadliwej grypy ptaków. Do zakażenia może dojść również wskutek spożywania surowego lub niedogotowanego mięsa drobiowego, wołowiny (w przypadku wirusa który atakuje bydło), czy surowych jaj. Nie należy spożywać więc surowych mięs oraz przestrzegać zasad higienicznego przygotowywania posiłków. Wszystkie przypadki podejrzanych padnięć drobiu należy zgłaszać do regionalnego lekarza weterynarii, niezależnie od tego czy jest to komercyjna ferma czy małe gospodarstwo, gdzie hoduje się kilka kaczek i kur. Takie działanie ma na celu podjęcie odpowiednich działań związanych z humanitarną utylizacją zakażonego stada oraz zabezpieczeniem środowiska przed dalszym rozprzestrzenianiem się grypy ptaków.
Stosowanie środków do dezynfekcji pomieszczeń inwentarskich jest podstawowym elementem prawidłowo prowadzonej bioasekuracji. Wirus ptasiej grypy jest wrażliwy na stosowane środki dezynfekcyjne oraz detergenty wykorzystywane w utrzymywaniu higieny osobistej. Na rynku dostępnych jest wiele środków o działaniu bakteriobójczym, grzybobójczym i wirusobójczym, ale należy zwracać uwagę czy wykazują również skuteczność przeciwko grypie ptaków. Preparaty do dezynfekcji mają postać cieczy lub proszku dobrze rozpuszczalnego w wodzie i są wykorzystywane do dezynfekcji powierzchni, sprzętu zootechnicznego i weterynaryjnego, nasączania mat do dezynfekcji, systemów wody pitnej oraz otoczenia poprzez zamgławianie powietrza. Najpopularniejszym preparatem rekomendowanym przez większość środowiska weterynaryjnego jest preparat VIRKON, który sprawdzi się w różnych sektorach działalności gospodarstw hodowlanych. Może być stosowany zarówno zapobiegawczo jak i interwencyjnie w ognisku wirusa ptasiej grypy . Ponadto Virkon S jest preparatem, który można stosować w obecności zwierząt. Spośród innych środków do dezynfekcji skutecznych w zwalczaniu ptasiej grypy możemy polecić Ecocid S, oraz Rapicid i Intra Multi Des GA. Przy hodowli drobiu kluczową rolę odgrywa regularna dezynfekcja, poideł, karmideł oraz systemów karmienia i pojenia zwierząt. Intra Hydrocare to preparat, który zadba o czystość oraz higienizację wody pitnej, przyczyniając się do zwalczania bakterii, wirusów oraz zalegającego biofilmu, odpowiedzialnego za poważne problemy zdrowotne drobiu.
Jednym z podstawowym wymogów bioasekuracji jest stosowanie mat dezynfekcyjnych. Dotyczy to zarówno gospodarstw hodowlanych, komercyjnych ferm drobiu, chlewni, obór oraz przetwórstwa spożywczego. Maty do dezynfekcji powinny być stosowane zarówno w ruchu pieszym i kołowym. Każda osoba wchodząca do pomieszczenia w którym przebywają zwierzęta powinna zdezynfekować swoje obuwie oraz przyodziać stosowne odzież ochronną (kombinezony, rękawiczki, ochraniacze na buty), aby uniknąć przenoszenia patogenów chorobotwórczych do pomieszczeń inwentarskich. Maty do dezynfekcji obuwia i kół zazwyczaj wykonane są z dobrze chłonnych materiałów, gąbek czy pianek, zamknięte w pokrowcach, które po nasączeniu środkiem do odkażania zapewniają skuteczną dezynfekcję osób i pojazdów poruszających się w obrębie gospodarstwa. Jak wiadomo wirusa ptasiej grypy łatwo przenieść z zewnątrz, na obuwiu czy kołach pojazdu. Przedostanie się wirusa ptasiej grypy może skutkować nawet 100% śmiertelnością, dlatego warto zadbać o właściwe przygotowanie przedsionków w budynkach inwentarskich, dzięki czemu zachowamy bezpieczeństwo naszego stada.
Brama bioasekuracyjna to jeden z najskuteczniejszych sposobów zabezpieczeń stosowanych w gospodarstwach, na fermach drobiu czy innych przedsiębiorstwach, gdzie istotna jest kompleksowa dezynfekcja i odkażanie. Brama do dezynfekcji pozwala na kompleksową dezynfekcję wszystkich pojazdów wjeżdżających na teren gospodarstwa, dzięki czemu minimalizujemy przedostanie się wirusa ptasiej grypy czy wirusa ASF na teren fermy, gdzie przebywają zwierzęta. W odróżnieniu do mat dezynfekcyjnych i niecek system dysz zraszających umożliwia dokładną dezynfekcję całego pojazdu, kół i podwozia, dość często bez wysiadania z auta. Zużycie środków do dezynfekcji jest w tym przypadku również mniejsze, jak przy basenach dezynfekcyjnych. Ponadto baseny i niecki do dezynfekcji wymagają częstej ingerencji człowieka związanej z wymianą środków do odkażania. Bramy dezynfekcyjne objęte są programem refundacji ze strony Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (ARMiR), dlatego warto monitorować urzędowe ogłoszenia, aby skorzystać z tak korzystnego dofinansowania. Montując kurtynę do dezynfekcji zwiększa się bezpieczeństwo hodowli, a tym samym obniża się koszty związane z nakładami ponoszonymi na nowoczesne systemy dezynfekcji w budynkach inwentarskich. Reasumując, brama do dezynfekcji pojazdów doskonale spełni funkcję zabezpieczenia gospodarstwa przed ptasią grypą. Warto więc rozważyć zakup takiego sprzętu i być przygotowanym do waliki z tak cichym wrogiem jakim jest ptasia grypa.
