Inwazja karaluchów – dlaczego pojawiają się w domu i jak im zapobiegać?

Prawie każdy z nas zna karaluchy lub o nich słyszał. Karaluchy to robaki, które niemal w każdym wzbudzają obrzydzenie, przerażenie oraz mobilizują do podejmowania szybkich działań związanych z ich eliminacją. Preferują ciepłe, wilgotne, nie wietrzone miejsca i zakamarki oraz charakteryzują się dużą skalą łatwego rozprzestrzeniania. Ponadto posiadają zdolność przetrwania w ekstremalnych warunkach i są trudne w zwalczaniu, dlatego nie ma co się dziwić że wzbudzają powszechną odrazę. Stanowią poważne zagrożenie dla ludzi i zwierząt, gdyż są najczęstszym nośnikiem chorób pasożytniczych i odzwierzęcych. Jak zatem rozpoznać, czy mamy karaluchy w domu i stoczyć z nimi skuteczną walkę? O tym w poniższym artykule.

Karaluchy w pigułce, czyli charakterystyka gatunku.

Karaluch, znany również pod nazwą Karaczan Wschodni (Blatta orientalis) to gatunek owadów synantropijnych czyli takich, które przystosowały się do życia w środowisku silnie przekształconym przez człowieka, związanym z miejscem jego zamieszkania oraz działalności. Karaluch wywodzi się z Azji, a do Europy przywędrował dzięki statkom kolonialnym, wojsku oraz poprzez transport międzynarodowy. Owad się tak mocno rozprzestrzenił, że śmiało można powiedzieć, że inwazja karaluchów to jeden z największych zwierzęcych podbojów świata.

Po czy rozpoznać obecność karaluchów?

Wszechobecne karaluchy to owady, które grupują się w ciepłych i wilgotnych miejscach i już same warunki środowiskowe mogą sugerować z jakim gatunkiem nieproszonych gości mamy do czynienia. Brud, nieład oraz brak higieny również sprzyjają bytowaniu pasożytów. O ich obecności świadczy najczęściej nieprzyjemny zapach unoszący się w powietrzu oraz odchody. Odchody prusaków to małe, czarne kupy, które swym wyglądem mogą przypominać fusy kawy lub pieprz. Dodatkowym śladem świadczącym o obecności karaluchów w domu są płynne odchody, które wyglądają jak tłuste przebarwienia. W dzień ciężko je zauważyć z racji na nocny tryb życia w poszukiwaniu pożywienia. By sprawdzić ich obecność warto w nocy lub po zmroku zapalić światło w kuchni czy łazience. Widok może być jednak szokujący, uciekające karaluchy szokujące schronienia. Jednak zagadka nieprzyjemnego zapachu oraz dziwnych pozostałości zostanie wówczas rozwiązana.

Jak wygląda karaluch – diagnoza i rozpoznanie

Rozróżnia się wiele gatunków karaczanów, jednak w Polsce najczęściej spotkamy: karaczan prusak (Blatella germanica), karaczan wschodni (Blatta orientalis), a także przybyszka amerykańska (Periplaneta americana). Karaczany to owady o wydłużonym i owalnym kształcie ciała barwy od jasno-brązowej, poprzez ciemny brąz, a nawet czarnej. Mają 3 pary odnóży, które pozwalają im na szybkie przemieszczanie. Na głowie posiadają czułki, dzięki którym posiadają orientację przestrzenną. Larwy i dorosłe owady mają aparat gębowy dostosowany do rozcinania i żucia. Z pozoru wszystkie gatunki wydają się podobne, ale znając szczegółowa charakterystykę, nie trudno je odróżnić.

• Karaluch Prusak zwany też francuzem osiąga rozmiar 10-15 mm, a jego wyraźnie spłaszczony korpus ma zdolność kurczenia się, co pozwala mu przecisnąć się przez mikro szpary. Głowa prusaka jest wyraźnie odgraniczona od tułowia, a na głowie znajdują się długie czułki. Tułów w kolorze brązowym lub brązowo-żółtym a na grzbiecie dwa ciemniejsze pasy. Posiadają skrzydła ale rzadko ich używają do latania, częściej do wyhamowania gdy spadają z wysokości. Dzięki zdolności przeżywania w skrajnych warunkach, przetrwają bez jedzenia nawet do 40 dni. Uwielbiają ciepłe i wilgotne klimaty, natomiast giną bez wody oraz w temperaturze poniżej -2^oC.
• Karaluch wschodni zwany szwabem charakteryzuje się dużo ciemniejszą, brunatno-czarną lub czarną barwą tułowia oraz osiąga rozmiary w granicach 2-3 cm. Głowę ma schowana pod pancerzem, a na głowie znajdują się długie czułki. 3 pary odnóży karaluchów zostały wyposażone w ostre kolce. Są wolniejsze niż prusaki i charakteryzują się mniejszym stadium rozmnazania. Dorosłe postaci owadów posiadają skrzydła, ale również nie latają. Giną na skutek niedoboru wody oraz w temperaturach poniżej 5^oC.

Skąd się biorą karaluchy w domu?

Karaluchy prowadzą wędrowny, ukryty tryb życia, przemieszczają się nocą w poszukiwaniu pożywienia, dlatego trudno określić kiedy i w jaki sposób przeniknęły do pomieszczeń w których ich wcześniej nie było. Występują i rozmnażają się wszędzie tam, gdzie znajdą sprzyjające warunki bytowe i rozwojowe. Lubią ciepłe i wilgotne miejsca, dlatego najczęściej występują w krajach tropikalnych. Jednak w naszych warunkach środowiskowych, karaluchy w domu wybierają takie pomieszczenia jak kuchnie, łazienki, piwnice oraz miejsca z dostępem do pożywienia. Spotkamy je zapewne w pustostanach oraz miejscach zaniedbanych, wilgotnych, nie wietrzonych, ciemnych i brudnych, gdzie również gnieżdżą się myszy i szczury. W miejscach mocno porażonych obecnością karaluchów natkniemy się na przykry, mdły i pobudzający do wymiotów zapach, jaki wytwarzają same owady oraz ich odchody. Karaluchy w mieszkaniach najczęściej spotkamy w zabudowie wielorodzinnej, szeregowej, zwłaszcza w wieżowcach wyposażonych w wewnętrzne zsypy na śmieci, które są idealnym miejscem do ich bytowanie. Występują stadnie i z łatwością przemieszczają się między mieszkaniami, a nawet sąsiednimi budynkami, sklepami, zakładami przetwórstwa żywności (preferują piekarnie, cukiernie, restauracje, przetwórnie, magazyny), czy w miejscach przebywania zwierząt (kurniki, chlewnie, obory, stajnie). Karaczany wędrują nocą, wzdłuż rur wodnych i centralnego ogrzewania, przewodami wentylacyjnymi, gnieżdżą się w szczelinach, pęknięciach, pustych przestrzeniach podpodłogowych, za urządzeniami domowymi, w szufladach czy szafkach kuchennych lub łazienkowych. Dość często możemy je przywieźć w walizce wracając z podróży i wcale nie musimy o tym wiedzieć. Masowo się rozprzestrzeniają w opakowaniach z żywnością i transportowanym towarem, zarówno w postaci jaj, larw albo dorosłych owadów. Karaluchy są wszystkożerne. Odżywiają się głównie produktami bogatymi w cukier, a więc mąką, owocami, warzywami, serami.

Cykl rozwojowy karalucha

W swoim życiu karaluch przechodzi 3 cykle rozwojowe: jaja, nimfy i dorosłego insekta. Samice składają jaja w specjalnych torebkach, przy końcu odwłoka, nosząc je przez pewien czas ze sobą. Samica karalucha składa zazwyczaj 16-18 jaj, natomiast samica prusaka 30-40 jaj. Wylęg jajeczek trwa długo i jest uzależniony od temperatury oraz wilgotności otoczenia. W temperaturze pokojowej ok 20 ^oC jajeczka wylęgną się po ok 40-80 dniach. Przy temperaturach powyżej 30 ^oC ten etap może trwać średnio ok 15 dni. Z jajeczek wylęgną się larwy, które kształtem przypominają dorosłe osobniki, ale nie mają skrzydeł i są białe. Okres wzrostu insektów może trwać nawet do 3 lat, a w tym czasie wielokrotnie linieją, zrzucając wierzchnią okrywę ciała. Dopiero dorosłym karaczanom wyrastają skrzydła, a ciało zyskuje mocny, lśniący i ciemno brązowy pancerz. Całkowity cykl rozwojowy prusaka jest podobny, jednak trwa o wiele krócej niż w przypadku karalucha wschodniego i z reguły trwa od 2 do 3 miesięcy. Prusaki są zatem gatunkiem o większej zdolności rozrodczej i dlatego najczęściej właśnie z tym gatunkiem spotkamy się w naszej strefie klimatycznej.

Czynniki sprzyjające karaluchom

• Ekspansyjność i łatwość przenoszenia z zewnątrz – pęknięcia, szczeliny, otwarte okna, rury i kanały wentylacyjne oraz centralnego ogrzewania, bagaże, odzież, kartony z produktami żywieniowymi,
• Dostępność jedzenia – resztki jedzenia, okruszki, słabo zabezpieczone miejsca przechowywania żywności (bez jedzenia mogą przetrwać nawet 40 dni)
• Wilgoć i woda – preferują wilgotne pomieszczenia, a woda jest im potrzebna do przetrwania (bez wody mogą przetrwać od kilku do kilkunastu dni)
• Schronienie – lubią ciemne, ciepłe i wilgotne miejsca które sprzyjają rozwojowi owadów,
• Brud, zgnilizna i brak higieny - to idealne warunki do bytowania karaluchów,

Czy karaluchy są groźne dla zdrowia?

Karaluchy żerują na butwiejących odpadkach, fermentujących produktach, odchodach zwierząt oraz na padlinie w tym na krwi i wydzielinach ropnych. Pożerają padłe myszy i szczury, które leżą w kanałach, po czym w każdej chwili mogą się znaleźć na produktach spożywczych, zanieczyszczając je swoimi odchodami i wydzielinami. W ten sposób przenoszą szereg groźnych dla zdrowia ludzi i zwierząt patogenów chorobotwórczych, wirusów i bakterii takich jak Salmonella, E.Colli, Staphylococcus aureus. Mogą być przyczyna alergii i astmy, nic więc dziwnego że na ich widok ogarnia nas wstręt i przerażenie. Owady nie powinny znajdować się w naszym otoczeniu i to nie tylko z tego powodu że są ohydne i odrażające. Wydzielają przykry zapach, niszczą i pożerają produkty spożywcze, ale przede wszystkim przenoszą patogeny chorobotwórcze i pasożyty przewodu pokarmowego. Zbagatelizowanie problemu karaluchów w domu, w zakładach przetwórczych, miejscach użyteczności publicznej, czy w budynkach inwentarskich gdzie przebywają zwierzęta może kosztować nas nie tylko zdrowie ale i życie.

Karaluchy w domu – skuteczne metody zwalczania

Karaluchy i prusaki mogą się przedostać nawet do najbardziej higienicznych i czystych miejsc w domu, czyli np. do kuchni, łazienki, spiżarni. Wystarczy że będą pęknięcia w ścianach lub nieszczelne zabudowy i już istnieje ryzyko zawitania tych padlinożernych insektów. Jeżeli zauważymy owady, natychmiast należy przeprowadzić dokładną rewizję, którędy mogły się przedostać i zabezpieczyć ewentualne szczeliny lub dziury wygryzione przez myszy lub szczury. Należy zadbać o czystość pomieszczeń, ograniczyć wilgoć jeśli występuję oraz unikać pozostawiania resztek pokarmowych, które mogłyby stanowić pożywkę dla karaluchów oraz pozwolą i na dalsze bytowanie i rozmnażanie. Pojedyncze przypadki najlepiej wyłapywać ręcznie, zdepnąć nogą, choć nie jest to łatwe (karaluchy wytrzymują ciężar 900 razy większy od masy swojego ciała) oraz zastosować odławiające pułapki na karaluchy. Warto mieć pod ręka preparaty o cytrynowych zapachach bądź z dodatkiem olejków eterycznych odstraszających pasożyty. Zastosowanie takich preparatów sprawdza się jednak zapobiegawczo oraz interwencyjnie ale tylko przy małej infestacji owadów. W sytuacji masowego pojawienia się prusaków, niezbędne będzie zastosowanie profesjonalnych preparatów na karaluchy w domu, które pozwolą na ich wytępienie. Większość preparatów może mieć postać płynnej trucizny na bazie np. Cypermetryny (Cipexen na karaluchy), którą nanosi się w formie oprysku. Oprysk na karaluchy działa kontaktowo oraz żołądkowo, oddziałując na układ nerwowy dorosłych osobników. Zastosowanie Fumigacji w postaci świecy dymnej do dezynfekcji, umożliwi dodarcie zabójczego dymu do najgłębszych zakamarków, eliminując również larwy karaluchów. W miejscach użyteczności publicznej najlepiej wezwać profesjonalistów w dziedzinie dezynsekcji, którzy najlepiej zajmą się tym wstydliwym problemem. Ujawnienie obecności karaluchów oraz ich dalsza eksterminacja powinna być zakończona regularnym stosowaniem pułapek monitorujący obecność karaluchów w blokach. Umożliwia to podjęcie szybkich działań w sytuacji wykrycia szkodników.

Reasumując, należy mieć na uwadze, że czyste, schludne i wietrzone pomieszczenia nie są środowiskiem, którego karaluchy unikają. Warto więc dbać o czystość i higienę, zarówno w naszych domach, piwnicach, biurach, zakładach przetwórstwa spożywczego oraz w miejscach gdzie przebywają zwierzęta, a unikniemy nieproszonych gości i problemu jaki ze sobą niosą.