Stres cieplny u drobiu groźniejszy niż myślisz! Jak sobie z nim radzić?

Sezon letni to bardzo ciężki okres dla ptaków hodowlanych. Serie upałów, wysokie temperatury otoczenia są bardzo męczące zarówno dla ludzi jak i dla zwierząt. Stres cieplny i jego skutki mogą być bardzo groźne dla drobiu (kury nioski, brojlery, indyki, kurczęta) utrzymywanego w zamkniętych kurnikach, dlatego warto wiedzieć jak sobie z nim radzić. Jak rozpoznać stres cieplny drobiu, kiedy reagować i jak zapobiegać? O tym w naszym dzisiejszym artykule.

Co to jest stres cieplny u drobiu?

Stres cieplny/ to poważny problem dla wielu hodowców zwierząt, zwłaszcza drobiu. Występuje w sytuacjach, gdy kury nioski bądź inny gatunek drobiu są narażone na wysokie temperatury związane z upałami. Jest to reakcja organizmu ptaków, powstała w wyniku zmian metabolicznych, immunoligicznych oraz hormonalnych, wywołanych brakiem możliwości oddania nadmiaru ciepła. Niekorzystne warunki środowiskowe panujące w kurniku, duża obsada, niedostateczna wentylacja oraz wysoka wilgotność i temperatury otoczenia, przekraczają zdolność regulacji temperatury ciała ptaków gospodarskich, wywołując przegrzanie organizmu i tym samym stres cieplny u drobiu. Ptaki gospodarskie, takie jak kury, indyki, brojlery należą do ptaków stałocieplnych, a ich temperatura ciała waha się w przedziale 40-42°C. Kury nie posiadają gruczołów potowych, a więc nie pocą się, a nadmiar ciepła oddają poprzez szerokie otwieranie dzioba oraz dyszenie. To jedna z głównych oznak stresu cieplnego u kur, która powinna zwrócić uwagę hodowcy drobiu. Należy wówczas podjąć wszelkich działań, aby zadbać o dobrostan ptaków i pomóc im przetrwać ten trudny czas upałów. Skutki przegrzania organizmu ptaków mogą być bardzo groźne, zagrażają zdrowiu ptaków, negatywnie wpływają na efekty produkcyjne a w skrajnych przypadkach mogą powodować śmierć.

Jak rozpoznać przegrzanie organizmu u drobiu?

Potocznie mówi się, że stres cieplny to cichy zabójca drobiu. Przegrzanie organizmu u ptaków gospodarskich objawia się szeregiem zmian w zachowaniu i wyglądzie drobiu. W wyniku wysokich temperatur otoczenia hodowca może obserwować odstępstwa od normy w zachowaniu ptaków, które zakłócają ich dobrostan i wpływają na mniejszą wydajność produkcyjną. Jest to zapewne reakcja na stres cieplny. Przegrzanie organizmu sygnalizują następujące symptomy w zachowaniu ptaków:

• Zwiększone pobieranie wody,
• Dyszenie i szerokie otwieranie dziobów,
• Uniesione skrzydła, w celu zwiększenia powierzchni do schłodzenia,
• Zmniejszona aktywność ptaków gospodarskich,
• Ograniczenie spożycia paszy – wysokie temperatury skutkują spadkiem apetytu,
• Zmniejszona produkcja jaj,
• Zwiększona śmiertelność – w skrajnych przypadkach stres cieplny wywołuje upadki w stadzie.

Reakcja ptaków na wysokie temperatury w kurniku

Drób gospodarski należy do ptaków stałocieplnych i zakłócenie temperatury wewnątrz pomieszczeń inwentarskich skutkuje zakłóceniem homestazy i uruchomieniem reakcji obronnej organizmu. W zależności od wieku, zarówno kury nioski czy brojlery lub indyki różnie reagują na stres cieplny. Młode kurczęta, których organizm jeszcze nie wypracował odpowiednich reakcji obronnych na stres cieplny znoszą gorzej fale upałów i związane z tym wysokie temperatury w kurnikach. Objawy stresu cieplnego pojawiają się po przekroczeniu temperatury optymalnej, powyżej której kury nie są wstanie wewnętrznie regulować temperatury ciała. W takich sytuacja ich ciepłota wzrasta wraz ze wzrostem temperatury. Ptaki zaczynają dyszeć i szeroko otwierać dzioby, wskutek czego oddają ciepło z organizmu, jednak przy dużej skali produkcji drobiu oddawane ciepło wpływa na podwyższenie temperatury otoczenia. Poprzez dyszenie i ziajanie ptaki się chłodzą, dochodzi do zwiększenia przepływu krwi w takich częściach ciała jak grzebień, dzwonki czy nieopierzone kończyny dolne. Zazwyczaj te części ciała ptaków są chłodne w dotyku, jeżeli jednak fale upałów się utrzymują, wówczas te części ciała również staja się gorące. Ważną oznaką są reakcji na stres cieplny drobiu są uniesione skrzydła. Ptaki rozkładają skrzydła i utrzymują je jak najdalej swojego ciała, co pozwala im na oddawanie nadmiaru ciepła. W miarę możliwości ptaki szukają przestrzeni lub chłodnego kąta, wypijają dużo więcej wody niż zazwyczaj, są osłabione, apatyczne oraz spożywają mniejsze ilości paszy z powodu braku apetytu. W stresie cieplnym spożycie wody wzrasta wielokrotnie, dlatego ptaki muszą mieć do niej stały dostęp, ponadto woda powinna być chłodna, o temperaturze poniżej 12°C. Wyższa temperatura wody pitnej będzie zwiększać skutki stresu cieplnego, a powyżej 24°C indyki, kury niski oraz brojlery pija bardzo mała, albo wcale. Warto więc do wody pitnej dodawać witaminy, które uzupełnia poziom elektrolitów i pozwolą przetrwać ten ciężki okres gorących temperatur.

Skutki stresu cieplnego

Skutki stresu cieplnego mogą być bardziej groźne wraz ze wzrostem temperatury otoczenia, dlatego hodowca powinien dość wcześnie reagować i podjąć wszelkich starań, aby nie dopuścić do przegrzania organizmu ptaków. W początkowej fazie stresu cieplnego dochodzi do zakłóceń fizjologicznych, z którymi ptaki próbują sobie radzić wykorzystując naturalne instynkty obronne organizmu opisane powyżej. Ptaki zjadają mniej paszy co skutkuje spowolnieniem metabolizmu i ogólnym osłabieniem. Jeżeli wysokie temperatury otoczenia spowodowane upałami się utrzymują, efektem stresu cieplnego drobiu będzie spadek efektywności produkcyjnej, tzn. mniejsze przyrosty masy brojlerów i indyków, oraz znaczny spadek nieśności kur niosek. Wysoka wilgotność w kurnikach podczas upałów sprawia, że zwierzęta stają się bardziej podatne na różne choroby, w tym zakażenie pałeczkami okrężnicy i samonellozy, przy których mogą wystąpić biegunki u drobiu, odpowiedzialne za odwodnienie organizmu. W skrajnych przypadkach, gdy temperatura pomieszczeń inwentarskich dochodzi do 40°C lub wyżej dochodzi do przegrzania organizmu drobiu, wskutek czego ptaki padają.

Upał a hodowla drobiu – jak zapobiegać skutkom stresu cieplnego

Za niekorzystne warunki środowiskowe, wywołujące stres cieplny u kur odpowiadają wysokie temperatury otoczenia oraz duża wilgotność. Sytuacje stresujące występują również podczas niekorzystnych warunków transportowania drobiu, co generuje reakcje obronne organizmu ptaków. Jak zapobiegać i co robić w sytuacjach, gdy mamy do czynienia ze stresem cieplnym drobiu? Na pewno należy pomóc kurom, indykom i brojlerom przetrwać ten ciężki okres, tym bardziej że stres cieplny wpływa na spadek apetytu i ograniczenie zużycia paszy.

Wentylacja sposobem na stres cieplny

Przede wszystkim hodowca powinien zadbać o właściwe przewietrzanie kurników i usuwanie nagromadzonych gazów oraz regulację temperatury i wilgotności. Takie działania powinny już być na etapie projektowaniu budynku i jego wyposażania, co zmniejszy późniejszy dyskomfort termiczny drobiu. Odpowiedni nawiew zapewni poprawę mikroklimatu, dlatego wyposażenie kurnika w urządzenia wentylacyjne, wloty powietrza, wentylatory ścienne, mieszacze powietrza oraz wentylacja szczytowa i kominowa zapewnią ruch powietrza, który dostarczy ptakom tlenu niezbędnego do oddychania i usuną nagromadzone gazy. Istotną role odgrywa również sterowanie, w postaci komputerów produkcyjnych, które wspierają zarządzanie mikroklimatem na fermie oraz dostarczają ważnych danych statystycznych.

Zamgławianie sposobem na chłodzenie drobiu

Bardzo istotna rolę odgrywa system zraszania montowany nad wlotami powietrza. System dysz rozprasza delikatną mgłę wodną, która poprzez zamgławianie obniża temperaturę panującą w pomieszczeniach, gdzie przebywają indyki, brojlery czy kury nioski. System zraszania błyskawicznie obniży temperaturę nawet o kilkanaście stopni oraz zapewni równomierne rozprowadzenie temperatury w całym kurniku. Ponadto poprzez wiązanie pyłu powstającego podczas hodowli zwierząt poprawia prace układu oddechowego ptaków, ograniczając w ten sposób skutki stresu cieplnego.

System Pad-cooling na obniżenie temperatury w kurniku

Innowacyjny system schładzania budynków inwentarskich, dzięki któremu można obniżyć temperaturę otoczenia środowiskowego nawet o 12-13 stopni Celsjusza. Specjalne panele ewaporacyjne wykonane z papierowych mat przy zastosowaniu pompy transportują wodę, która zmieniając stan swojego skupienia w parę wodną, w błyskawicznym tempie schładza pomieszczenie gdzie przebywa drób. W połączeniu z praca wentylatorów szczytowych świeże powietrze i chłodząca mgła są rozprowadzane po całym kurniku, natychmiast poprawiając warunki bytowania ptaków. System Pad-cooling zapobiega utrzymywaniu wysokich temperatur w kurniku, a tym samym nie dopuszcza do powstania stresu cieplnego u kur.

Zmniejszenie obsady w kurniku

Przewidywanie fali upałów pozwala zaplanować mniejszą obsadę drobiu w kurniku. Mniejszy rzut kurcząt brojlerów, indyków i kur niosek w sezonach letnich zapewnia większą przestrzeń dla ptaków. Ponadto mniejsza ilość drobiu, to mniejsza ilość wydzielanego ciepła z organizmu ptaków wskutek stresu cieplnego. Wpływa to również na efektywniejsze usuwanie ciepła oraz wilgotnego powietrza z kurników, co przedłoży się na lepsze efekty produkcyjne.

Pasza dla drobiu – zmiany w diecie

W trakcie upałów drób spożywa mniejsze ilości paszy, należałoby więc zadbać o jego większą wartość kaloryczną, tak aby mniejsza dawka pokarmu zaspokajała wszystkie potrzeby żywieniowe ptaków. Pasza dla kur o podwyższonej zawartości białka i tłuszczy oraz obniżonej ilości węglowodanów będzie pokarmem o większej kaloryczności, dostarczy aminokwasów i minerałów niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu ptaków gospodarskich. W sytuacjach stresowych, jakimi są upały lub transport drobiu wzrasta zapotrzebowanie na wolne grupy metylowe, których źródłem jest betaina. Dlatego ważna jest suplementacja i uzupełnienie poziomu witamin i minerałów.

Witaminy i elektrolity dla drobiu na stres cieplny

Witamina C to doskonały suplement diety ptaków, który wzmacnia odporność drobiu na każdym etapie odchowu. Stosowanie preparatów zawierających Witaminę C przekłada się na lepsze spożycie paszy, wyższą nieśność i wyższe wyniki produkcyjne. Witamina C zapobiega skutkom stresu termicznego, a jej dozowanie wpływa na ogólny dobrostan ptaków. Witaminy dla drobiu na stres ProZdrowo Antistres to mieszanka paszowa, która dzięki zawartości substancji odżywczych, mikroelementów, pozwala minimalizować skutki stresu cieplnego ograniczając upadki w stadzie. Selen organiczny to pierwiastek który poprawia witalność i buduje układ immunologiczny. Ponadto działa jako antyoksydant, redukując efekty stresu termicznego u drobiu. Elektrolity w diecie ptaków z kolei zapobiegają odwodnieniu i wzmacniają ogólną kondycje organizmu ptaków.