Mszyce – mały szkodnik a dotkliwy problem w uprawach

Mszyce to grupa drobnych owadów należących do rzędu pluskwiaków. Są to niewielkich rozmiarów szkodniki roślin, które żywią się sokami roślinnymi, przy czym żerują w bardzo licznych populacjach. Te popularne szkodniki dość często występują w ogrodach, stanowią zagrożenie dla upraw rolniczych, szklarniowych i sadowniczych. Są poważnym wektorem w rozprzestrzenianiu wirusów. Mszyce na różach, na kwiatach balkonowych i domowych oraz mszyce na iglakach świadczą o tym, że pasożyty stanowią również dotkliwy problem w uprawie roślin ozdobnych i doniczkowych. Istotnym czynnikiem, mającym wpływ na wielkość populacji mszycy jest pogoda i sprzyjające temperatury w okresie jesienno-zimowym, które umożliwiają przezimowanie mszycy na żywicielu i dalsze stadium jej rozwoju już wczesna wiosną.

Mszyce – jak je rozpoznać i kiedy rozpocząć zwalczanie mszycy?

Mszyce początkowo pojawiają się u wierzchołków roślin, pędów młodych liści i na kwiatostanach, po czym przenoszą się na inne części roślin. Pojedyncze owady trudno wychwycić, z reguły zauważamy je, gdy w większej kolonii pokrywają dolne części liści, łodygi roślin czy pąki kwiatów. W przypadku zaobserwowania pierwszych symptomów pojawienia się mszycy należy podjąć zabiegi związane z ich zwalczaniem, gdyż rozprzestrzeniają się w szybkim tempie, prowadząc do uszkodzenia roślin, kwiatów i owoców. Populacja mszycy szybko się rozrasta i może liczyć 10-16 pokoleń rocznie, dlatego bardzo istotne jest, aby powstrzymać je przed rozpoczęciem okresu rozmnażania. Mszyce są częścią ekosystemu ogrodowego i stanowią pożywienie dla biedronek oraz małych gatunków ptaków, w tym wróbli i sikorek. Dobrą wiadomością jest również to, że zwalczanie mszycy jest stosunkowo łatwe do opanowania, jednak wymaga zdecydowanych działań zaraz po wykryciu pierwszych oznak występowania szkodników. Istnieje wiele domowych sposobów oraz środków naturalnych i środków ochrony roślin pomocnych w ich zwalczaniu.

Jak wygląda mszyca?

Jest wiele gatunków mszyc, przy czym szacuje się, że w Polsce można spotkać nawet 800 gatunków, które mogą żerować na większości roślin. Mszyce są małe, bardzo często ledwo widoczne gołym okiem. W obrębie danego gatunku występują formy uskrzydlone oraz formy bez skrzydeł. Dorosła mszyca ma z reguły długość 1,2 - 3 mm, aczkolwiek zdarzają się i większe, jak mszyca ziemniaczana smugowa, osiągająca długość ciała do 4 mm. Ten niewielkich rozmiarów owad, o miękkim, delikatnym ciele i błoniastych skrzydłach, posiada baryłkowaty odwłok, z zaznaczoną wyraźnie segmentacją. Poszczególne gatunki mszycy, w zależności od stadium rozwoju różnią się kształtem, wyglądem czy kolorem. Rozróżnia się różne gatunki owadów: mszyce białe, czarne, brązowe, brunatne, szare, jasnozielone, a nawet różowe. Kolor mszycy może się zmieniać w miarę jej rozwoju. Młode osobniki mogą mieć inny kolor niż dorosłe. Ciężko jest rozróżnić z jaką mszycą mamy do czynienia, a w celu jej identyfikacji niezbędne będzie powiększenie 100-krotne w warunkach laboratoryjnych. Podstawowymi cechami potrzebnymi do oznaczenia konkretnego gatunku będą guzki czołowe na głowie, czułki syfony i ogonek.

Mszyce – objawy żerowania

Mszyce zawsze występują w dużych koloniach i mogą pojawić się już na początku sezonu wegetacyjnego. Aby się rozwijać i rozmnażać mszyce potrzebują ciepła, dlatego okres żerowania przypada od wiosny do końca lata. Z kolei w warunkach domowych, w oranżeriach i uprawach pod osłonami mszyce mogą pojawić się o każdej porze roku. Początkowym objawem obecności pasożytów są jasne przebarwienia liści oraz ich deformacja i skręcanie. Dolna część liści jest ulubionym miejscem żerowania dla mszycy, dlatego dokonując przeglądu swojego ogrodu dokładnie należy zwracać uwagę na te części roślin. Niektóre gatunki mszyc zrzucają skórkę, linieją, pozostawiając biały nalot na swoich żywicielach, co zdradza ich obecność w uprawie. Rozróżniamy mszyce jednodomowe lub dwudomowe, co oznacza, że mają jednego lub dwóch żywicieli. Po wyssaniu soków z jednej rośliny przelatują na kolejne i rozpoczynają kolejny cykl rozrodczy.

Mszyce – najpopularniejsze gatunki

Gatunek mszycy	Miejsce bytowania	Objawy żerowania
brzoskwiniowo-ziemniaczana	Atakuje letnie rośliny żywicielskie, w tym drzewa owocowe, oblega młode pędy w pobliżu pąków drzew. Poważny szkodnik w uprawach szklarniowych papryki, pomidora i ogórka.	Opóźniony wzrost rośliny, deformacja liści, zaatakowane liście żółkną, pędy zasychają od wierzchołkowej części. Spośród wszystkich gatunków mszyc jest największym wektorem chorób wirusowych.
jabłoniowo-babkowa	Pąki kwiatów, młode pędy i liście drzew,	Opóźniony wzrost i rozwój, pędy wygięte, lekko powywijane brzegi liści, zahamowanie wzrostu.
Bawełnica korówka	Pnie, pędy, ogonki liściowe, odrosty korzeniowe, korzenie młodych drzew	Na młodych pędach powstają podłużne spękania kory, na pniach i konarach powstają guzy i zrakowacenia.
Mszyca jabłoniowo-zbożowa	Na pękach kwiatów i młodych liściach, w maju przelatuje na trawy	Pomarszczone i lekko podwinięte liście.
Mszyca porzeczkowo-czyściecowa	Atakuje pędy i liście porzeczek lub agrestu	Wybrzuszenia na górnej stronie blaszki liścia w kolorze od żółtego do purpurowofioletowego, liście się skręcają, formują gniazda.
Mszyca czereśniowa	Kolonizują się na najmłodszych pędach najczęściej szczytowych, oblegają pąki kwiatowe	Uszkodzenia na szczytach młodych gałązek, wygięte liście
Mszyca różano-szczeciowa	Atakuje pędy wierzchołkowe, liście oraz pęki kwiatowe róż i innych roślin	Zahamowanie wzrostu, uszkodzone pęki kwiatów nie rozwijają się prawidłowo, pozostawia dużo spadzi
Mszyca świerkowa zielona	Kolonizuje drzewa i krzewy iglaste, na starszych igłach oraz ubiegłorocznych przyrostach	Drzewo wyraźnie od środka jest suche, zamierają od środka starsze pędy, opadają igły, a na końcach pędów jest młody zdrowy przyrost.
Mszyca ziemniaczana smugowa	Kolonizuje rośliny warzywne i ozdobne uprawiane w szklarniach (pomidory, bakłażany, róże)	Opóźnia wzrost, powoduje deformacje liści, wczesna infestacja szkodnika powoduje śmierć młodych roślin.
Mszyca ogórkowa	Występuje na całym świecie atakując rośliny uprawne, takie jak bawełna, cytrusy, kawa, bakłażan, melon, papryka i szereg roślin ozdobnych. Poraża uprawy szklarniowe, szczególnie ogórka	Zakłócają równowagę hormonu wzrostu roślin, powoduje deformacje liści. Wczesna infestacja szkodnika powoduje śmierć młodych roślin, przenosi ponad 50 wirusów, w tym wirus mozaiki ogórka.

Mszyce – charakterystyka i cykl życia na przykładzie 3 gatunków mszyc

Mszyca brzoskwiniowo-ziemniaczana (Myzus persicae)

Mszyca brzoskwiniowo-ziemniaczana jest przykładem mszycy dwudomowej. Mszyce mają cykl rozwojowy i występują w postaci bezskrzydłej i uskrzydlonej. Jaja mszycy zimują na pędach brzoskwiń, moreli czy śliwach, na młodych pędach i w pobliżu pęków. Na przełomie marca i kwietnia, podczas pękania pąków dochodzi do wylęgu larw, które opanowują młode pędy i liście. Na brzoskwini wiosną rozwijają się trzy pokolenia, po czym uskrzydlone samice, tzw. Migrantki przelatują na ziemniaki i inne rośliny zielone, jak papryka czy pomidory. Jesienią uskrzydlone mszyce ponownie przelatują na brzoskwinie, gdzie składają jaja na pędach drzew owocowych. Tutaj koło się zamyka, gdyż jaja przezimują, a po długiej i ciepłej jesieni można się spodziewać licznego występowania szkodników. Bezskrzydłowe mszyce brzoskwiniowo-ziemniaczane są koloru zielonego, biało-zielonego, szarozielonego, jasnożółtozielonego, różowego, a nawet czerwonego. Uskrzydlone formy mszycy mają brązowoczarną głowę i klatkę piersiową oraz brzuch koloru zielonego, zielonożółtego, a nawet czerwonego. Na ich brzuchu znajduje się ciemnobrązowa plamka, a na korpusie poprzeczne paski. Nimfy, które przekształcają się w dorosłe osobniki są najczęściej różowe lub czerwone.

Mszyca ogórkowa (Aphis gossypi)

Mszyce tego gatunku mają złożony cykl rozwojowy i mogą występować w postaci bezskrzydłej oraz uskrzydlonej. Rozmnażają się przez partenogenozę, co oznacza, że samice dzieworódki, rodzą kolejne samorodnych osobników żeńskich, zwiększając populację. Przed osiągnięciem postaci dorosłej mszyce linieją czterokrokrotnie, zrzucając naskórek, który pozwala na rozpoznanie szkodnika. Mszyce ogórkowe mają różnorakie kolory, jednak odróżniają je syfony, które zawsze są czarne. Mają czerwone oczy i krótkie czółki. Długość ciała zależy od liczebności populacji. Duże osobniki zazwyczaj osiągają długość 1,8 mm, a w dużych koloniach do 0,9 mm.

Mszyce różano-szczeciowa (Macrosiphum rosae)

Mszyca na róży występuje w postaci uskrzydlonej jak i bezskrzydłej. Najczęściej jest barwy zielonej, przy czym bezskrzydłe formy mogą być różowe. Czułki, syfony i odnóża mają barwy brunatnoczarnej, a długość ciała dorosłej postaci mszycy może wynosić 3,8 mm. Jest gatunkiem dwudomowym o pełnym cyklu rozwojowym. Zapłodnione jaja zimują na pędach róż, a wiosna wylęgają się z nich larwy, które założą nowy ród. Dzieworódki rodzą kolejne osobniki żeńskie zwiększając liczebność populacji, a w czerwcu następuje przelot uskrzydlonych samic na żywiciela wtórnego, gdzie odbywa się dalszy rozwój. Część mszyc pozostaje na różach, gdzie odbywa się dalszy rozwój kolonii. Na koniec lata mszyce powracają na krzewy róż i tam samice ostatniej generacji po zapłodnieniu składają jaja, które przezimują

Szkody wyrządzone przez mszyce

Nimfy i dorosłe osobniki wysysają z roślin sok będący źródłem substancji odżywczych. W ten sposób ogładzają rośliny oraz zakłócają równowagę hormonu wzrostu. Prowadzi to do osłabienia roślin, zahamowania wzrostu, zmiany zabarwienia liści, deformacji pędów i liści, a w konsekwencji zmniejszenia plonów i pogorszenia ich jakości. W sytuacji wczesnej infestacji mszycy dochodzi do zamierania młodych pędów oraz całkowitej śmierci młodych roślin. Sok roślinny którym żywią się mszyce jest bogaty w cukry i ma niską zawartość białka, dlatego mszyce muszą spożywać dużo soków roślinnych. Podczas żywienia się sokami roślin mszyce wydalają nadmiar cukru, wytwarzając słodką wydzielinę - spadź, która utrudnia proces fotosyntezy i transpiracji. Lepka rosa miodowa powleka roślinę i jej owoce oraz sprzyja rozwojowi grzybów sadzakowych. Z kolei pleśń grzybicza powstająca na spadzi sprawia, że owoce oraz rośliny ozdobne nie nadają się do spożycia i sprzedaży. Ponadto rośliny zaatakowane przez mszyce stają się bardziej podatne na inne szkodniki oraz stres środowiskowy, spowodowany suszą czy nadmiernymi opadami deszczu. Bardzo poważny zagrożeniem jest również fakt, że mszyce przenoszą mnóstwo wirusów z roślin chorych na zdrowe, co w przypadku upraw szklarniowych, sadowniczych czy roślin ozdobnych może znacząco osłabić jakość roślin, a w najgorszych przypadkach doprowadzić do zamierania całych plantacji.

Jak pozbyć się mszycy – zwalczanie mszyc

Jak widać mszyca jest dość inwazyjnym szkodnikiem roślin, który znacznie je może osłabić, a nawet doprowadzić do zamierania. Dlatego jeżeli zauważymy pierwsze symptomy tego szkodnika roślin, należy szybko interweniować. Istnieje wiele sposobów na pozbycie się mszycy, zarówno tych domowych jak i związanych ze zwalczaniem mszyc wykorzystując specjalne środki przeciw mszycom. Domowe sposoby pozwalające na pozbycie się mszycy sprawdzą się w uprawie kwiatów doniczkowych, roślin ozdobnych czy małych upraw ogrodowych. Pomocne będzie również mydło potasowe, które wykorzystamy zarówno do przemywania narzędzi ogrodniczych, w celu unikania przenoszenia chorób, jaki i do przemywania liści roślin i sporządzania oprysku w odpowiednim stężeniu. Mydło potasowe może również stanowić dodatek do preparatów na mszyce.

Domowe sposoby na mszyce:

• Naturalni wrogowie mszycy – dobrym sposobem na kontrolowanie stanu swojego ogrodu oraz populacji mszycy, jest zapobieganie jej wystąpieniu. Przyciągnięcie pożytecznych owadów takich jak biedronki, larwy złotooki mogą przyczynić się do uratowania ogrodu. Dokonamy tego uwzględniając w nasadzeniach takie rośliny, jak czosnek, bazylia, mięta, koper włoski, cebula, krwawnik, czy mniszek lub lawenda.
• Ocet na mszyce – Ocet zapewne każdy ma w domu. Stosując roztwór octu z wodą w proporcji 1:10 wykonujemy oprysk, ze szczególnym uwzględnieniem spodów liści. Wiąże się to z nieprzyjemnym zapachem, jednak efekt będzie zadowalający. Niewielkim kosztem wywar z octu doskonale sobie poradzi z mszycą.
• Soda na mszyce – W pozbyciu się mszycy pomorze również roztwór ½ łyżeczki sody oczyszczonej w 1 litrze ciepłej wodzy z dodatkiem kilku kropli płynu do mycia naczyń. Po przygotowaniu roztworu należy wykonać dokładny oprysk porażonych roślin, ze szczególnym uwzględnieniem liści, kwiatostanów i łodyg.
• Wyciąg z czosnku na mszyce – 150 g czosnku (3 całe główki) bez obierania ząbków czosnku należy je drobno pokroić lub wycisnąć przez praskę i zalać 5 litrami wody. Po upływie doby roztwór wykorzystujemy do podlewania i spryskiwania roślin. Woda z czosnkiem można również podlewać rośliny balkonowe, co wzmocni ich odporność.
• Wywar z cebuli na mszyce – podobnie jak z czosnkiem, cebula działa odstraszająco na mszycę. Przygotowujemy wywar, do którego należy wykorzystać około wodę oraz 80 g pokrojonej cebuli. Gotujemy 25 min, a po przestudzeniu wykonujemy oprysk roślin porażonych mszycą.
• Szare mydło na mszyce – skutecznym i starym sposobem na mszycę będzie starte szare mydło rozpuszczone w ciepłej wodzie w proporcji 20 g / 1 litr wody. Lepka ciecz pokryje roślinę oraz mszyce uniemożliwiając im oddychanie, w wyniku czego zaczną umierać.
• Gnojówka z pokrzywy na mszyce - pokrzywa zawiera substancje, takie jak flawonoidy i kwasy organiczne, które mogą działać odstraszająco na mszyce oraz wpływać na ich rozmnażanie się i rozwój. Gnojówka z pokrzywy może być stosowana poprzez rozpylanie na porażone rośliny lub podlewając je tym roztworem.

Jaki oprysk na mszyce?

Stosując domowe sposoby na mszyce należy pamiętać, że działają one odstraszająco lub eliminacyjnie na mszycę. Z reguły tego typu zabiegi należy powtarzać co najmniej raz w tygodniu. Pamiętać należy również, że sposób domowy na mszyce będzie skuteczny w przypadku niewielkich kolonii pasożytów roślin. W przypadku poważniejszych inwazji może być konieczne zastosowanie profesjonalnych środków ochrony roślin, jak np. Mospilan 20 SP lub zamiennik Mospilanu Emulpar 940 EC na bazie oleju rydzowego lub Polysect Substral środek owadobójczy długo działający.

Pozbycie się owadów nie jest może trudne, ale długotrwałe. Najskuteczniejszy preparat na mszyce musi działać aktywnie i kompleksowo. Duże stadium rozwoju owadów sprawia, że oprysk na mszyce musi być rozłożony w czasie, aby zlikwidować dorosłe osobniki oraz larwy.

Mszyce na różach, mszyce na pomidorach i drzewach owocowych mogą pojawić się w każdym momencie. Stosując odpowiedni środek na mszyce jesteśmy w stanie powstrzymać inwazję owadów, zapobiec dalszym uszkodzeniom roślin i zachować dobrą kondycję upraw. Zwalczanie mszyc będzie skuteczne, jeżeli zastosujemy preparaty renomowanych i sprawdzonych procentów, zawierających substancje aktywne, które trwale wyeliminują szkodniki.

Monitorowanie obecności mszyc

Wczesną wiosną warto w ogrodzie, czy sadzie zastosować pułapki monitorujące na mszyce i inne szkodniki roślin. Popularne żółte tablice lepowe na mszyce i ziemiórki wyróżnia intensywny kolor oraz mocny klej, dość często z feromonami, zachęcającymi owady do przesiadywania. Taśma klejąca do drzew przeznaczona jest do monitorowania oraz wyłapywania szkodników roślin, w tym na mszyce. Dzięki takim zabiegom uzyskujemy informacje o obecności szkodnika, co daje nam szansę na szybkie podjęcie stosowanych działań. Monitorowanie obecności szkodników należy prowadzić również po zastosowaniu preparatu przeciw mszycom, dzięki czemu będziemy mieć pewność, że nasze uprawy, ogrody czy sady są bezpieczne. Należy przy tym pamiętać, że w pierwszej kolejności stosujemy środki naturalne. Duża plaga owadów to problem, z którym najlepiej poradzą sobie dedykowane środki przeciw mszycom, w tym środki ochrony roślin.